Yıl: 2019  Cilt: 54  Sayı: 4  Sayfa: 2025-2037

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.12.1271

AHMET MİTHAT EFENDİ VE İSMAİL GASPIRALI’NIN ESERLERİNDE AVRUPALI KADINLAR

AYŞE ÇAMKARA ERGİNER

Bu çalışmada Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) ve İsmail Gaspıralı’nın (1851-1914) bazı eserlerindeki Avrupalı kadın karakterler üzerinde odaklanarak, Tanzimat sonrası edebiyatı söz konusu olduğunda birkaç eserden yola çıkılarak geliştirilen ve bütün dönemi kapsamayı amaçlayan genellemelerin, eseri anlamak ve açıklamak noktasında yetersiz kaldığı; Tanzimat sonrası dönemde fikir alanında olduğu gibi edebiyat alanında da bir çoğulluğun olduğu ve dönem hakkında tek ve bütünlüklü bir yargıya ulaşmanın olanaklı olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Çalışmada Ahmet Mithat Efendi’nin Acâyib-i Âlem (1881-82) romanı ile İsmail Gaspıralı’nın “Frengistan Mektupları” (1887) ve “Sudan Mektupları” (1889) başlıklı anlatılarındaki Avrupalı kadın karakterler üzerinde durulmuştur.

Çalışmada bu romanlardaki Avrupalı kadınların, Doğulu erkek için Avrupa’ya ve pozitif bilimlere açılan birer kapı durumunda oldukları, bilgi sahibi olmaları bakımından Doğulu Müslüman erkeğe rehberlik edip onu bilgilendiren ve bu yolla onun üzerinde denetim kuran etken karakterler olarak kurgulandıkları ve cinsler arası geleneksel hiyerarşiyi tersine çevirdikleri gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Avrupalı kadınlar, Müslüman erkekler, geleneksel hiyerarşi

EUROPEAN FEMALE CHARACTERS IN THE WORKS OF AHMET MİTHAT EFENDİ AND İSMAİL GASPIRALI

This paper aims to explore European women characters in selected works of  Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) and İsmail Gaspıralı (1851-1914). This particular focus facilitates the reader to revise  some major claims and generalisations that were made on the post-Tanzimat literatüre. It also underlines the plurality of views and approaches existing during that period.  

In this paper, European female characters are focused and analysed in the novel of Ahmet Mithat Efendi Acâyib-i Âlem (1881-82) and; in the narratives of İsmail Gaspıralı “Frengistan Mektupları” (1887) and “Sudan Mektupları” (1889).

The paper is concluded by pointed out that in these novel and narratives the European women guided the Ottoman men by using their knowledge. The European culture and especially the positive sciences were also introduced the to the “Eastern” men through the European women. In essence these novels the European women are portrayed as the dominant part in their relationship with the “Eastern men”. It is because of these women a reversal in the traditional hierarchy between genders occured.

Anahtar Kelimeler (Keywords): European Women, Muslim Men, Traditional Hierarchy